شبی با ابن عربی

نمی‌شود پا به نشر کارنامه یا همان شهرکتاب نیاوران بگذاری و چیزی از جیب نداده آنجا را ترک کنی. هفته‌ی پیش رفته بودم به هوای این که ببینم کتاب تازه‌ی «سایه‌ی عزیز» چاپ شده یا خیر، 12هزارتومانی پرداخت کردیم بابت یک جلد «فصوص الحکم» جناب ابن عربی و آمدیم بیرون. این فصوص اما در برگیرنده‌ی بخش اعظم فصوص اصلی‌ست که به بر گردان و توضیح و تصحیح محمد علی موحد و برادرشان صمد موحد روانه‌ی بازار شده. حالا یک هفته‌ای می‌شود که وقت و بی‌وقتم را با این کتاب دارم به دست-و-پنجه نرم کردن می‌گذرانم. کتاب سعی در روشن کردن زوایای تاریک فصوص دارد و از این جهت که تلاشی بی‌امان برای به روزنویسی و بازنویسی ابن عربی به زبان حال دارد، جای تقدیر نیز هم. از تصحیح جناب خواجوی - از متخصصین زبده‌ی کتب عرفان نظری و خصوصا کتاب‌های شیخ و فرزندخوانده‌اش یعنی صدرالدین قونوی در عصر حاضر- به نظر برای خواندن و درک ظرایف موضوع سهل‌تر می‌آید اما چنان‌چه برخی از رفقای رسانه‌ای در بوق می‌کنند -مانند مصاحبه‌ی همشهری با موحد- آب به خوابگاه مورچگان ریختنی هم نیست. نمی‌دانم این قیاس رسانه‌ای از کجا مایه می‌گیرد اما تا این‌جائی که من بی‌سواد خواندم یعنی چیزی حدود 70درصد کتاب، حل دقایق را هم که فرض کنیم، هنوز نکات مبهم بسیار می‌توان یافت در اندیشه‌ی شیخ. خلاصه این‌که اندیشه‌ی محی‌الدین هنوز به کندوکاوها نیاز دارد و با این کتاب قضیه خاتمه نمی‌یابد و موحد هم چنین ادعائی ندارد. تناقضات بنیادین در تفکر و بیانات ابن‌عربی خصوصا در بحث ختم ولایت، برای من که هنوز حل نشده و در شرح این کتاب نیز جائی درخور نیافته یا من نیافتم! پس از ایرادات اساسی کسی همچون «سید حیدر آملی» بر شیخ هم نمی‌توان به راحتی از این گونه مسائل گذشت و ندیده گرفت. چنان‌چه بسیاری می‌کنند و کرده‌اند.

شب ابن عربی شاید فرصتی باشد برای یادآوری برخی از این تناقضات موجود. من که خواهم رفت و اگر چیزی فهمیدم، گزارشی نیز خواهم نوشت.