قصه­ی ایام

1- چندی­است که دستم به نوشتن نمی­رود. نه این­که نخواهم بنویسم. نه. واژه­ها گاه چنان هجوم می­آورند که به راستی از پایم در می­آورند. اما دستم یاری نمی­کند. فکرم و جسمم در کشاکشی عجیب گرفتار آمده و گاه ساعت­ها مبهوت امری درظاهر عادی می­شوم. فلسفه­ها و اشراق­ها؛ هر دو در من به جنگی افتاده­اند که نتیجه­اش برای من تا به حال که جز خستگی و درماندگی نبوده است. مدت­هاست که ذهن و روحم عرصه­ی نبرد این دو سخت جان­است. بسان کسی می­مانم که نه راهِ رفتش مشخص است و نه جاده­ای برای برگشت. دیر زمانی­است که دیگر با شادی­های عام شاد نمی­شوم با غم­های ایشان نیز محزون. به آنکه می­پرستید قصدم ترسیم چهره­ای تافته­ی جدا بافته از عموم برای خود نیست! اما روزگار چنینم کرده است.
نه می­پندارم که مسلمانم. نه مسیحی؛ نه زرتشتی و بودائی. به دین یهود هم که از اساس راهمان نمی­دهند. دچار بی­دینی عجیبی شدم. لزوم دین برایم مشخص است اما جهان را طور دیگر هم به من نشان داده­اند. طوری فراتر از مسلک­های رایج. کدامشان را پی گیرم؟ سوالی­است که آزارم می­دهد. هیچ­گاه نپسندیدم که دوگانه­ورزی کنم. دوست ندارم برای عامه طوری باشم و برای خودم جور دیگر. ظاهر و باطن را نمی­پسندم که دو جور متفاوت باشد. شاید چون از عهده­ام بر نمی­آید این­گونه­ام. حال این تفاوت­های در عمل عقل و دل بی­قرارم ساخته. هویتم را گم کرده­ام. خودم را و همه چیزم را نیز هم. نمی­دانم.
کشاکش مابین این دو نیرو را چنان­چه افتد و دانی عمری به قدمت بشر برایش در نظر گرفته­اند. همه نیز تجربه­اش کرده­اند. اما گاه دعوا چنان بالا می­گیرد که شخص را مستاصل می­کنند. درد خانمان سوزی است. دچار شکت می­کند. ذهنت را از انسجام قبلی پاک­سازی می­کند. قلبت را نیز می­فشرد. انبوه سوالاتی که در هر مرحله از سلوک شخصی­ات دچارش شدی از بزرگ و کوچک به یک­یاره بر سرت خراب می­شود و الخ.
این است روزگار من در این ایام.

2- میان همه­ی دغدغه­ها و بگیر و ببندهای عقل و عشقی؛ ماجرای سمینار دین و مدرنیته­ی کذائی هم داستان خود را دارد. راستش از صبح حالم مساعد بود. برای سروش و سخرانی­اش نرفته بودم. زمزمه­های نیامدنش نیز به گوشم رسیده بود و توقعی را هم در من برنمی­انگیخت. اما با شنیدن همان جمله­ی معروفش* که کنایه به دکتر نصر از همه جا بی­خبر یا باخبر زده بود حالم واقعا به­هم خورد. احساس تهوع یک­باره، چیزی بود که باعث شد مجلس را پس از چندی که از شوک حرف سروش بیرون آمدم ترک کنم.
بحث عقیده نیست. «هرکه هرجور بخواهد می­تواند فکر کند» جمله­ای است که به آن سخت معتقدم اما نیش جمله­ی سروش که در نهاد خود بی­ادبی پیچیده به الفاظ مودبانه را دارا بود سخت مرا نیز آزرد. دکتر نصر برایم احترامی بر­می­انگیزد که کسانی چون کربن و علامه طباطبائی. نه که او را هم­پایه ایشان بدانم یا حتی با وی هم­عقیده باشم؛ اما وی را حداقل پیرو راستینی از فیلسوفانی که در نوع خود بسیار منشا خیر بودند، می­دانم. این­است که بی­حرمتی به وی را چنان­چه بر سروش؛ هیچ بر نمی­تابم.
بعدا جمله­ی سروش به نظرم سبک­سری عالمانه­ای جلوه کرد که ناشی از وجود هیبت و نفوذ فیلسوفانی چون نصر بر ادبیات دین و تفکر دینی است. جوری که انگار سروش سخت مستاصل از وجود همچو وی شده است. در یک کلام عجز سروش را به چشم دیدم و به گوش شنیدم. لزوما عجز بزرگی را دیدن آن قدرها هم عجیب نیست. پهلوان چون دستش تهی از حربه­ی کارامد است گاهی نیرنگی، داد و هواری و چه باک بد و بیراهی هم چاشنی نبرد می­کند. تو این عمل سروش را همان زخم زبان وی پندار. رستم هم چو از نیروی سهراب به تنگ آمده بود حیله­ای اندیشید! نه در بزرگی رستم شکی است و نه در قدر و قدرت سهراب. روزگار است دیگر.

* سروش در سمینار کذائی گفته بود: و البته آن را در جامه‌اي از الفاظ پرطمطراق مي‌پوشانند، و سر حلقه آنان كه روزگاري از دفتر فرح پهلوي با تلسكوپ اشراق به دنبال امر قدسي درآسمان سلطنت مي‌گشت، اينك پر مدّعا تر از هميشه به مدد مدّاحان و شاگردان ديرين خود به ميدان آوازه‌جويي پانهاده است.
لینک متن کامل مقاله­ی دکتر سروش.