دکتر نصر و باقی قضایا!

1- داریوش ملکوتِ عزیز در ذیل نوشته­ی قبلی­ام چند خطی را به اختصار و البته پر نکته در خصوص اخلاق سلوکی دکتر نصر نوشته است. من همین­جا اعلام می­کنم که اتفاقا من در بسیاری از نکات گفته شده تا آن­جا که بواسطه­ی مطالعه­ی آثار نصر مطلع هستم، با داریوش هم­داستانم.
اما چنان­چه خود وی هم گفته همان­گونه که مقام علمی نصر محفوظ است اما توجیه­گر عمل وی نیست. من نیز دقیقا همین جمله را با زبانی دیگر برای سروش به­کار بردم و همین امر اتفاقا باعث شد که از «لحن» سروش برنجم. حرف من و گله­ی من نیز دقیقا برای همین لحن وی بود و نه باورهای متضاد او با نصر. انتظار من از سروش این بود که لحنش یادآور ادبیات کسانی که اتفاقا خود وی بارها از ایشان آزارها دیده، نباشد. به باور من سروش «وزن کلمات» را می­داند و درشتی کلامش –که از قدر و قدرت علمی­اش نمی­کاهد- نیز کاملا آگاهانه بوده. لحن او را نه داریوش و نه هیچ کس دیگر نیز نمی­تواند توجیه علمی کند. استفاده از واژه­­های دفتر فرح پهلوی و سلطنت، دیر زمانی­است که از سوی کسانی برای سرکوب­های «علمی-شخصیتی» افراد به­کار برده شده است. طوری که با از میان بردن فرد تمام شخصیت علمی فرد نیز به ورطه­ی فراموشی سپرده می­شود.
اما روی دیگر سخنم با داریوش است. گفتم که نبرد را گاهی استفاده از درشتی چاره ساز است. اما آیا هر درشتی و ناسزائی؟ مخدوش کردن «ذهن ایرانی» با ترفندی که در بن این کلمات نهفته است، اگر چه شاید باعث جا خالی کردن حریف برای مدتی شود اما آیا به­جاست که ما هم در مقام نظاره­گر آن­را گوارای وجود حریف بخت برگشته بدانیم؟ این سخن علی است که برای دشمنت هر چند کافر هم عدالت بخواه. همگان نیز دیدند که وقتی از سوابق سروش سخنی و سوالی به میان می­آید، هرچند جوابی تکراری و غیر قابل توجیه در آستین دکتر باشد، رنگ صورت وی نمائی دیگر به­خود می­گیرد!

2- اما نظر خودم را هم در خصوص نصر گفته باشم که خیال همه راحت شود و این قصه پایانی درخور بیابد. نصر فیلسوفی است که سالیان سال است با رشته حکمای سنتی آمد و شد دارد. این بواسطه­ی سابقه­ی خانوادگی و محیط رشد و نمو وی در تمام سال­های زندگیش است. یک اتفاق ساده رخ داده. او رنگ محیطی به خود گرفته که در آن زیسته. سادگی صوفیانه زیستن را با زندگی در دم و دستگاه دولتی پیوند داده. پدرانش همه صوفی بودند. صوفی­هائی در سلک عظیم و گسترده و زنجیروار ِرابطه­ی مرید و مرادی. خود وی نیز چنین است و پیرو فرقه­ای است. سرسپرده است به پیری و رفتار سلوکی­اش در همین محدوده شکل گرفته است. بر او نمی­توان خرده گرفت که چرا در دنیای معاصر چنینی. ذهن وی در عرفان قدیم مانده و اتفاقا آن­را ناب می­شمارد. حداکثر تلاش وی به­زعم من –اگر به مریدی وی متهم نشوم- پاک ماندن در همین حیطه است.
می گویند ریاکار است و طرفی از عرفان نبسته. لق لقه­ی زبانش معرفت است وگرنه او دو روئی پارسانماست. دلیلش هم کتبی است که نگاشته. وی در اکثر [یا تمام؟] آنها از «خود» لافی زده است. اگر عارف و اهل طریق است این دم زدن پیاپی­اش از «خود» چه معنا دارد؟ در این­جا من نظری نمی­توانم داد. من از تهمت زدن می­ترسم و گریزانم. اما چیزی که واضح است، نصر در کتاب­هایش بسیار به تمجید از خود پرداخته است. در این امر با داریوش هم­عقیده­ام. این را دیدم. اما در نهان و خلوت وی نبودم که بدانم در خلوت نیز آن کار دیگر می­کند یا نه تا آن­را بلکل خارج از کرانه­ی معرفتی بدانم.
با این همه وی بسیار در علوم عرفان، ادبیات و هنر کار کرده. فعالیت علمی­اش گشوده به روی همه کس است. مقالات بسیار دارد و کلا حیات علمی پرباری دارد. از این رو برایم بسیار قابل احترام است و نه به هیچ دلیل دیگری.

3- اما داستان مرید و مریدپروری. من به دلایلی کاملا شخصی که دوست هم ندارم آن­را وسط وبلاگ جار بزنم، با چیزی به­نام رابطه­ی مرید و مرادی مشکل دارم و آن­را نمی­پذیرم. آن­را تجربه کردم. هم در حلقه­های علمی و هم صوفیانه. پاسخ خود را در این حلقه­ها که مدت مدیدی نیز در آن­ها چرخ زدم، نیافتم. تا در نهایت رفیق راهی پاسخ را در کلامی بی هیچ منت و زحمت در اختیارم گذاشت. در نهایت به «رفیق راه» معتقدم تا پیر و مرشدیِ مرسوم. همین. باقی همه اضافات است.

4- دوستان زحمت نکشند و برای این مورد آخر مخصوصا، از آسمان ریسمان کشی نکنند به کره­ی خاکی. من همه­ی آن ابیات و نکته­ها و ظرایفی را که می­خواهید بگوئید را خوانده­ام و درک کردم اما با آن­ها مخالفم. خیال همه راحت؛ خضر راهی را هم که حضرت حافظ برای طی طریق بدان معتقد بود را هم مرشد و پیری این چنینی که مرسوم است نمی­د انم. دلیل؟ لطف کرده اسم مرشد جناب حافظ را ذکر فرمائید!